Ахыр Сёз
بِسْمِ
اللَّهِ
الرَّحْمنِ
الرَّحِيمِ
وَمَا
اْلحَيَاةُ
الدُّنْيَا
اِلاَّ مَتَاعُ
الْغُرُورِ
(Аллахны унутхан башха, бир джетдириу эм бир акъыл берген дерс)
Эй, къайгъысызлыкъгъа
кириб, бу
джашауну татлы
кёрюб, ахыратны
унутуб, дунияны
излеген насыбсыз
нафсым! Билемисе
кимге ошайса? Тюе къушха. Уучуну кёреди
учалмайды; уучу
аны кёрмесин
деб, башыны
къумгъа сугъады. Мазаллы саны уа
тышында. Уучу
аны кёреди. Джангыз ол, кёзюню къум
ичинде джабыбды, кёралмайды.
Эй
нафыс! Бу
юлгюге къара, кёр:
Къалай
дуниягъа бютюн
эсини бёлген; аламат бир
татыуну ачыу
берген бир
къыйналыугъа бурады. Сёз ючюн: бир элде
эки адам
барды.
Бирисини
джюзден тогъузсан
тогъуз джууукълары
Стамбулгъа кёчюб
кеткендиле, ариюча
джашайдыла. Бу
элде уа джангыз
кеси къалгъанды. Ол да алайгъа
кетерикди. Муну
ючюн, бу
адам Стамбулгъа
тансыкъды, алайыны
сагъыш этеди, джууукъларына къошулургъа
излейди. Не
заман анга
айтылса: “Алайгъа
бар!” къууаныб
кюлюб кетерикди.
Экинчи
адам эсе, джюзде тогъузсан
тогъуз джууукълары, тенглери блайдан
кеткендиле. Бир джартысы
ёлгендиле. Бир джартысыны кёрмейди, неда кёреллик джерге
бармайды. Чачылыб кетдиле деб, сагъыш
этеди. Аны бла, ол ачыу
берген къыйналыуланы джабаргъа излейди.
Эй
нафыс! Башда
Хабибуллах, бютюн
джууугъунг, тенгинг
къабырны обир
джанындадыла. Блайда
къалгъан бир- эки
адамынг эсе, алада кетерикдиле. Ёлюмден юркюб, къабырдан къоркъуб, башынгы бурма! Джигитча къабыргъа
къара, тынгыла
не
излейди! Эркекча
ёлюмню бетине кюл; къара
не
излейди! Сакъ
бол, Аллахны унутуб
экинчи адамгъа
ошама!
Эй
нафсым! Деме: “Заман тюрленгенди, ёмюр башха
болгъанды, хар
ким дуниягъа
кёмюлгенди, джашаугъа
табыныб байлангандыла, ачха къайгъылары
бла эсирибдиле.” Нек десенг, ёлюм тюрленмейди. Адамны къарыусузлугъу, джарлылыгъы тюрленмейди, андан да бек
кёбеледи. Адам
джолоучулугъу кесилмейди, тохтамайды, къызыулугъу
кётюрюледи.
Эм
айтма: “Мен
да
хар кимчама.” Нек десенг, хар ким сенге
къабыр эшигине дери нёгерлик этерикди. Хар ким бла къыйыллыкъда биргелей болурма, деген кёл басыу эсе,
къабырны обир джанында бек ышангысызды, оюмсузду.
Эм, кесинги башынга
бош санама! Нек десенг, бу къонакъ
дунияда, акъыллы кёз бла къарасанг,
чырт бир затны мизамсыз, джорукъсуз, себебсиз кёралмазса. Къалай сен джорукъсуз, себебсиз къалаллыкъса? Джер тебрениу кибик, бу дуниядагъы ишле
кеси аллына болгъан оюнчакъ тюйюлдюле.
Сёз ючюн: Джерге
битим бла
тюрлю-тюрлю
джаныуарладан кийдирилген
бирбири юсюнде, бирбири ичинде, бек
мизамлы, бек
уста
джасалгъан кийимле
башдан тюбюне
деричин себебле
бла, пайдала
бла джасалыб, баджарылыб болгъанларыны
кёресе. Дагъыда, бек
уллу себебле
ичинде тамам
мизамлы, Аллахха
джюрегини байлагъан
Мевлеви кибик, Джерни бурулгъаныны
билгенинг заман, къалай болады
да
Джерни; адамулудан, эм артыкъсызда
джаратмагъан бир
джарым Аллахны унутханладан, ичини
аурлугъундан имбашыны
силкгенге ошаш, джертебренгенни-
бир динсизни
джазгъаны кибик- себебсиз, кеси
аллына болгъанга
санаб, бютюн
къыйыллыкъгъа тюшкенлени
ачы бушууларыны
файдасыз кёргюзюб, къоркъунчлу бир
умутсузлукъгъа атадыла. Эм, уллу
бир джангылычлыкъ, эм уллу
бир адилсизлик
этедиле.
Алай
а, ол ишле
Аллахны буйругъу
бла, иманлы
адамланы болджал
рысхысыны, садакъа
джерине буруб, ёлюмсюз этиудю. Аллахны берген
ашхылыкъларына ассылыкъ
эткенден келген
гюнахлагъа, кечмекликди.
Бир
кюн келиб, бу буйрукъну
тюбюнде Джер; бетини ариюлугъу
болгъан адамны, ширк къатыштыргъаныны, шукурсуз, эрши
кёрюр. Джаратханны
буйругъу бла, уллу бир
джертебреннген бла
бютюн юсюню
сюртюб ариюлар. Аллахны буйругъу
бла, ширк
эткенлени Джаханимге
тёгер. Шукур
эткенлеге: “Хайда, Джандетге киригиз” дер.
* * *
يَا اَيُّهَا
النَّاسُ اعْبُدُوا
رَبَّكُمُ الَّذِى
خَلَقَكُمْ وَ
الَّذِينَ مِنْ
قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ
تَتَّقُونَ اَلَّذِى
جَعَلَ لَكُمُاْلاَرْضَ
فِرَاشًا وَالسَّمَاءَ
بِنَاءً وَاَنْزَلَ
مِنَ السَّمَاءِ
مَاءً فَاَخْرَجَ
بِهِ مِنَ الثَمَرَاتِ
رِزْقًا لَكُمْ
فَلاَ تَجْعَلُوالِلّهِ
اَنْدَادًا وَ
اَنْتُمْ تَعْلَمُونَ
“Эй адамла! Сизни да, сизден алгъыланы да джаратхан Аллахыгъызгъа къуллукъ этсегиз,
иги къулну дараджасына чыгъарсыз. Эм дагъыда , Аллахыгъызгъа къуллукъ этигиз,
ол сизге джерни тёшек, кёкню юйюгюзге юйбашы этгенди, кёкден сууланы тюшюрюб
сизлеге рысхыны джерден береди, кёгет бла башха ашарыкъланы чыгъарады. Алай
эсе, Аллахха ошаш башха аллах къурамагъыз. Билесиз, Аллахдан башха къуллукъ
этилинник эм Джаратханыгъыз джокъду.”
(Къуран, 2:21-22)
* * *
Дин
бла иман буйрукъланы къаты эм тохтамайын этиб туруу бла юренчек халгъа
келтирген, джангыз къуллукъду.
Хо,
Аллахны буйрукъларыны этиуден, эм эркинлик бермеген затладан кесини сакълаудан
къуралгъан къуллукъ, кёл бла акъылдан келген иманны буйрукъларыны юретиу эм
этиу бла кючлендирмесе, джарауу бла эсеби къарыусуз къалыр. Бу халгъа, Ислам
дуниясыны бу заманны шартларыны ичиндеги халы шагъатлыкъды.
Аныча
къуллукъ, Дуния бла Ахырат насыблыкъларына себеб болгъаны кибик, Дуния бла
Ахырат ишлерини тюзетирге да себебди; эм адамгъа эм болгъан халкъгъа айныргъа
себеб болууду; эм Джаратхан Аллах бла къул арасында бек мийик, сыйлы бир
байламлыкъды.
Къуллукъну дуния насыблыгъына себеб болгъаныны кёргюзген
халла:
Бириси: Адам, бютюн хайуанладан
мийик эм башха болуб, сейир эм арию бир джан ишленмеклиги бла джаратылгъанды.
Ол джан ишленмеклигинден, адамда тюрлю-тюрлю къылыкъла, излемле чыкъгъандыла.
Сёз ючюн: Адам эм иги затланы
излер; эм арию затлагъа бурулур; джасалгъан затланы излер; адамлыкъгъа
джарашхан джашау бла, сый бла джашаргъа сюер.
Бу
джюрек тартыуланы юсюне ашарыкъ, кийим, эм башха кереклилерини излегени кибик,
арию бир халда табыунда кёб усталыкълагъа кереклиси барды. Ол усталыкълагъа
билими болмагъанындан, башха адамла бла
бирге иш этерге керекли болады. Хар бириси,
кеси усталыгъы бла ишлеген
затыны нёгерини затына аууштуруу джол бла болушургъа
керекди; блай бла керексингенлерини таба билликдиле.
Алай а, адамдагъы
керексинмелерини табаргъа излеген
сезимни кючю, ачыууну кючю, акъылыны
кючю, Аллахны джанындан учу- къыйыры
белгили этилмегени ючюн, дагъыда адамны
хар ишни этерге эркинлик берилмегени бла мийикге кёлтюрюлюуню берир ючюн, бу
кючле эркин къоюлагъанларындан, адамла арасындагъы келишиуде терслик бла артыкълыкъ
чыгъады. Бу артыкълыкъланы тыяр ючюн, адамла усталыкъ
ишлерини ауштурууда тюзлюкге керексинедиле.
Алай а, хар
адамны акъылы тюзлюкню ангылауда кючсюз болгъанындан, барыны акъылына керексиниу барды. Барыны акъылы уа, джангыз закон сыпатында боллукъду. Аллай бир закон, джангыз шариатды.
Сора, ол шариатны джюрютюрге,
этерге бир адам, бир ие
керекди. Ол адам, ол ие
да джангыз Пайгъамбарды.
Пайгъамбар болгъан адамны уа, ич бла
тыш джашауу, халкъгъа болгъан тамадалыгъыны бардырыр ючюн, ич бла
тыш мийиклигине, онглулугъуна керексиними болгъаны кибик, Джаратхан бла болгъан
байламлыкъ дараджасыны кёргюзюр ючюн да бир шагъатлыкъгъа
кереклиси барды. Быллай бир шагъатлыкъ да джангыз муджизеди
(сейирликди).
Сора, Аллаху
Тагъаланы буйрукълары
бла тыйгъанларына
бойсунууну этдирир
ючюн, Аллахны
уллулугъуну акъыллада
бегитирге керекди. Бу бегитиу да джангыз
инаныу блады, ол деген
иманны шартларыны белгили этиу бла
болады.
Иманны къатдырыу
бла ёстюрюую, джангыз тохтаусуз джангыдан этилиниб тургъан къуллукъ бла болады.
Экинчиси: Къуллукъ, сагъышланы Аллаху Тагъалагъа айландырыр ючюндю. Къулну сагъышларыны айланганы уа, аны Аллахха бойсундурур эм тынгылатдырыр. Бойсунуу эсе, къулну
эм иги джорукъгъа
салыр. Къул; джорукъну ичине киргени бла, эм
джорукъгъа буйсунуу бла, джаратылгъаныны магъанасыны ангылар. Магъанасы эсе, дуния китабыны бетлеринде джылтырагъан усталыкъны кёргюзген ишлени кёрюу бла
белгили болур.
Ючюнчю: Адам, станция
кибик, Аллахны
аламда салгъан
бютюн мизамларыны ,
джорукъларыны, джаратхан
барлыкъларыны бир
арасыды. Муну
ючюн, адамны
ол джорукълагъа
байланганы бла
джабышыуу керекди. Блай бла, хар не иши
да
таб болур. Эм дунияны
тюрлю-тюрлю
джерлеринде бурулгъан
механизмаланы джюрюулерине
къаршчы келиб, ол мизамлы
механизмаланы чархларыны
тюбюнде эзилмесин. Бу
да
джангыз, ол
буйрукъ бла
аманлыкъладан тыйылыуладан
келген къуллукъ
бла боллукъду.
Тёртюнчюсю: Буйрукълагъа
бойсунуу бла, эм гюнахладан
сакъланыуу бла
бир адам, халкъны бары бла
да
байламлы болады. Бютюн да, динни
буйрукълары бла
джюрюген бир
адам, халкъны
ишлеринде бир
халкъны джерини
алыр. Бек
кёб
хакъла, адебле, тюз джолгъа
салыула, юретиуле, тюзетиуле кибик
борчла, бир
джангыз адамны
бойнуна салынырла. Ол буйрукъну
юсюне алгъан
бир адам
болмаса, ол
борчла барыда
магъаналарыны тас
этедиле.
Бешинчиси: Адам; Ислам
ючюн, къуллукъ
себеби ючюн
бютюн Мюслиманлагъа
бир уллу
байламлылыкъ этеди, эм кеси
да
табады. Бу
эсе, бузулмазлыкъ
къарнашлыкъгъа, керти
бир сюймекликге
себеб болады. Алайсыз да, саулай халкъны кемалына эм алгъа ёсюуюне биринчи атлауушла- къарнашлыкъ бла сюймекликди.
Къуллукъну адамны кемалына (айныууна) себеб болууну ангылатыу:
Адам; саны бла гитче, къарыусуз
эм джарлы болгъаны бла биргелей,
джаныуар тукъумдан саналса да бек мийик бир джанны ташыйды,
эм бек уллу бир усталыкъгъа, пахмугъа, акъылгъа иеди. Учу- къыйыры
белгили болмагъан дараджада муратлары барды, чексиз излемлеге иеди, сансыз- санаусуз
пикирлери барды, чексиз сюймекликлери бла ачыуланыулары кибик ёчлюклери барды, эм аллай сейир бир
джаратылыуу барды, бютюн барлыкъла бла дуниягъа,
тизме къагъыт болуб джаратылгъан кибикди.
Ма быллай бир адамны ол мийик джаныны
ёстюрген, кенгертген- къуллукъду;
пахмуларыны ёстюрген, къуллукъду; амалларыны арию тутдургъан, къуллукъду; муратларыны толтургъан, къуллукъду; пикирлерини ёстюрюб джорукъну ичине салгъан, къуллукъду; сюймеклик бла ачыуланыу кибик,
ёчлюклерини чек ичине алгъан, къуллукъду; ич бла тыш
санларыны эм сезимлерини кирлеткен табийгъат тотларыны кетерген, къуллукъду; адамны джазыуунда белгили болгъан битим, алгъа ёсюу
дараджаларына элткен, къуллукъду; къул бла Аллах арасында эм мийик дагъыда
эм арию болгъан байламлыкъ, джангыз къуллукъду.
Хо, адамланы адебини кемалыны
эм мийиклиги, бу байлам бла байламлыды.
Эсгертме: Къуллукъну джаны- тини Ихласты. Ихлас
эсе; этилинген къуллукъну, джангыз буйрукъ берилгени ючюн этилингениди. Башха
бир магъана неда бир пайда
къуллукъгъа себеб болса, ол къуллукъ
бошунады. Пайдала, магъанала, муратла джангыз къызындырыргъа болургъа болурла; себеб болалмазла.
(Ишаратюл
Иджаздан)